Tọa đàm diễn ra dưới sự bảo trợ của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN), do Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam, Tập đoàn IEC và Backbase phối hợp tổ chức.
3 lớp năng lực của AI trong lĩnh vực ngân hàng
Theo ông Phạm Anh Tuấn, AI trong lĩnh vực ngân hàng hiện nay có thể chia thành 3 lớp năng lực tương ứng với 3 bước trưởng thành của công nghệ và vai trò con người trong chuỗi vận hành.
Thứ nhất là AI dự báo - còn gọi là Machine Learning truyền thống. Đây là công nghệ dựa trên phân tích dữ liệu lịch sử để dự báo xác suất, phân loại hành vi và nhận diện rủi ro. Hiện ngành đang ứng dụng AI dự báo trong các mô hình chấm điểm tín dụng, phát hiện gian lận giao dịch, hay phân tích hành vi rời bỏ khách hàng.
Thứ hai là AI tạo sinh - Generative AI, hay còn gọi là GenAI. Nếu AI dự báo giúp “phân tích dữ liệu quá khứ”, thì GenAI lại giúp hiểu và tái tạo thông tin hiện tại.
Nhờ các mô hình ngôn ngữ lớn - LLM, GenAl có thể đọc - hiểu - tóm tắt - viết lại - và tạo ra nội dung mới: từ bản báo cáo, hồ sơ tín dụng, đến hợp đồng, thư khách hàng, hay mã lập trình. Nói cách khác, GenAl đang trở thành trợ lý ảo tri thức cho con người tiết kiệm thời gian, nâng cao năng suất, và tạo ra môi trường làm việc thông minh hơn. GenAI còn có thể chuyển đổi phi cấu trúc thành dữ liệu có thể phân tích – mở ra khả năng tận dụng tri thức trong hàng triệu tài liệu mà trước đây con người không thể xử lý thủ công.
Thứ ba là AI tác nhân – Agentic AI. Đây là bước phát triển tiếp theo của GenAI, khi Al không chỉ “gợi ý” mà còn hành động được. Agentic Al có thể lập kế hoạch, gọi hệ thống, điền biểu, tổng hợp báo cáo – tất cả trong khuôn khổ giám sát của con người. Chúng ta có thể hình dung đây là “trợ lý vận hành thông minh” - không chỉ gợi ý, mà có thể thực hiện các bước công việc cụ thể, giúp tiết kiệm hàng nghìn giờ thao tác nội bộ.
Vụ trưởng Vụ Thanh toán nhận định, ngành Ngân hàng trên thế giới đang bước vào giai đoạn ứng dụng AI quy mô lớn nhất từ trước đến nay. Theo khảo sát của EY-Parthenon năm 2025, 77% ngân hàng toàn cầu đã triển khai hoặc đang thử nghiệm GenAI, tăng mạnh so với 61% chỉ hai năm trước. Đáng chú ý hơn, gần 90% các tổ chức tài chính tin rằng Al sẽ tạo ra những thay đổi căn bản trong 2 năm tới.
Từ những số liệu đó, ông Phạm Anh Tuấn khẳng định, GenAl không còn là một “thử nghiệm công nghệ”, mà đã bắt đầu trở thành năng lực cốt lõi trong chiến lược vận hành và phát triển của nhiều ngân hàng với các lĩnh vực được ưu tiên đầu tư nhiều nhất, bao gồm: Chăm sóc khách hàng và cá nhân hóa dịch vụ; Phòng chống gian lận và rửa tiền (AML); Tự động hóa quy trình nội bộ; phát triển các “Al copilots” – trợ lý nội bộ thông minh cho nhân viên.
GenAI hỗ tr ợ nhân lực ngành Ngân hàng làm việc hiệu quả hơn
Nhấn mạnh trên thực tế, AI đang dịch chuyển từ vai trò “phân tích dữ liệu” sang vai trò “cộng tác và ra quyết định cùng con người”, Vụ trưởng Vụ Thanh toán chỉ ra những lợi thế khi sử dụng AI như: AI đang dần trở thành “lớp tri thức” vận hành thông minh của ngân hàng, giúp hệ thống hoạt động nhanh hơn, chính xác hơn và cá nhân hóa hơn bao giờ hết.
Cùng với đó, GenAl đang trở thành “đồng nghiệp ảo” của mỗi nhân viên ngân hàng. GenAI không thay thế, mà hỗ trợ họ làm việc hiệu quả hơn, cá nhân hóa hơn.
Một hướng đi quan trọng khác là Al trong phòng chống gian lận và quản trị rủi ro. Nhờ Al, các ngân hàng không chỉ phát hiện rủi ro sớm hơn, mà còn tối ưu hóa quy trình kiểm soát, giảm chi phí và tăng tốc độ phản ứng.
Ngoài ra, theo ông Phạm Anh Tuấn, AI cũng đang tạo ra thay đổi lớn bên trong ngân hàng, trong chính nội bộ tổ chức. Theo Capgemini 2024, 70% CEO ngân hàng tin rằng GenAI sẽ thay đổi cấu trúc công việc, giúp loại bỏ các tác vụ lặp lại và mở rộng không gian cho những công việc sáng tạo, tư duy, thâm chí giúp con người thay đổi cách tư duy trong tương lai.
Không chỉ các ngân hàng thương mại, mà ngay cả Ngân hàng Trung ương và các cơ quan quản lý tài chính cũng đang chủ động áp dụng AI. Một số Ngân hàng Trung ương khác đã bắt đầu triển khai AI giám sát chủ động 24/7 (Alwayson Supervisory Al) - nơi AI liên tục theo dõi dòng tiền, thanh khoản và rủi ro gian lận, đồng thời, đưa ra cảnh báo sớm để con người xem xét và hành động.
“Điều này cho thấy AI không chỉ là công cụ của ngân hàng thương mại, mà đang trở thành năng lực nền tảng hỗ trợ hoạch định chính sách và giám sát vĩ mô của các cơ quan quản lý tài chính toàn cầu”, Vụ trưởng Vụ Thanh toán nhấn mạnh.
Cơ hội vàng của ngành Ngân hàng Việt Nam
Theo ông Phạm Anh Tuấn, trong khi ngân hàng toàn cầu đang đẩy mạnh ứng dụng AI quy mô lớn, thì Việt Nam đang đứng trước cơ hội vàng để bước nhanh vào làn sóng chuyển đổi AI, song hành với quản trị rủi ro, tuân thủ và phát triển bền vững.
AI mở ra 3 cơ hội lớn cho ngành Ngân hàng Việt Nam: cơ hội hiểu khách hàng hơn bao giờ hết; cơ hội vận hành hiệu quả hơn; cơ hội ra quyết định thông minh hơn.
Đứng trước cơ hội này, Việt Nam cũng đã xây dựng nền tảng pháp lý quan trọng để AI được triển khai an toàn và minh bạch trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng. Cụ thể, Chính phủ đã ban hành Nghị định 13/2023/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân, Nghị định 52/2024/NĐ-CP về thanh toán không dùng tiền mặt, cùng nhiều văn bản về chuyển đổi số và an ninh mạng…
Nhiều ngân hàng Việt Nam đã và đang đưa AI vào vận hành thực tế với các lĩnh vực ứng dụng nổi bật như: Định danh điện tử (eKYC); chatbot và trợ lý ảo; chấm điểm tín dụng và cá nhân hoá dịch vụ; tự động hóa vận hành.
Tuy nhiên, Vụ trưởng Vụ Thanh toán cũng lưu ý, đi cùng cơ hội luôn là thách thức và trách nhiệm.
Nhấn mạnh về trách nhiệm, ông Phạm Anh Tuấn cho rằng, cần trách nhiệm quản trị và kiểm soát rủi ro AI - để công nghệ này không chỉ mạnh, mà còn đáng tin cậy, có đạo đức và minh bạch.
Trong hành trình đó, hành lang pháp lý phải tiếp tục hoàn thiện và giữ vai trò dẫn dắt, bằng cách: Xây dựng khung quản trị rủi ro AI (AI Risk Management Framework) cấp ngành, phân loại theo mức rủi ro và phê duyệt use case phù hợp; Thành lập Hội đồng Đạo đức AI ở cấp ngân hàng hoặc NHNN, để thẩm định mô hình và giám sát tuân thủ; Thúc đẩy ứng dụng AI có kiểm soát, thử nghiệm và giám sát chủ động; Đào tạo và nâng cao nhận thức cho toàn hệ thống - từ lãnh đạo đến cán bộ nghiệp vụ - để mỗi người hiểu rõ giới hạn và trách nhiệm khi làm việc với AI.
Kết lại bài phát biểu, Vụ trưởng Vụ Thanh toán khẳng định, AI không thể thay thế cảm xúc, kinh nghiệm và đạo đức nhưng AI có thể khuếch đại sức mạnh trí tuệ con người, nâng cao hiệu suất khi chúng ta biết hiểu đúng, dùng đúng, và quản trị đúng.
“Cần hiểu để ứng dụng đúng, ứng dụng để tạo ra giá trị, duy trì niềm tin. Nếu làm được điều đó, chúng ta sẽ không chỉ xây dựng một ngành ngân hàng hiện đại, mà còn kiến tạo một hệ sinh thái tài chính thông minh, an toàn và nhân văn, nơi AI trở thành trợ lý của con người – chứ không bao giờ là thay thế con người”, ông Phạm Anh Tuấn phát biểu.
