Chỉ còn hai tuần nữa là đến ngày 28/7, ngày kỷ niệm phiên giao dịch chứng khoán lần thứ nhất đã diễn ra, đánh dấu sự ra đời chính thức của Thị trường chứng khoán Việt Nam 25 năm về trước. Sau 25 năm thị trường chứng khoán đi vào vận hành và phát triển đã đạt được nhiều thành tựu, dấu ấn và ngày càng đóng góp nhiều hơn cho sự phát triển của nền kinh tế Việt Nam. Chính phủ, Bộ Tài chính, các cơ quan quản lý và vận hành trực tiếp thị trường cũng đã và đang có thêm nhiều chính sách, chiến lược để thị trường chứng khoán ngày càng trở thành kênh huy huy động vốn trung và dài hạn quan trọng của nền kinh tế.
Trong hành trình 25 năm thị trường chứng khoán đã có gần 20 năm hình thành và phát triển Tổng Công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam (VSDC) (trước đây là Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam). VSDC trong vai trò và sứ mệnh của mình, đã luôn đảm bảo cho các dòng tiền và tài sản trên thị trường thông suốt, an toàn và bảo mật, cũng như không ngừng phát triển các sản phẩm, dịch vụ mới, tích cực hội nhập quốc tế, nỗ lực đóng góp không ngừng cho sự phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam.
Trao đổi trong Talk show Phố Tài chính (The Finance Street) trên VTV8, ông Nguyễn Sơn, Chủ tịch HĐTV, Tổng Công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam (VSDC) cho biết trong thời gian tới, VSDC sẽ tiếp tục thực hiện nhiều giải pháp, chiến lược góp phần thúc đẩy thị trường chứng khoán ngày càng phát triển mạnh mẽ và bền vững, tiếp tục là kênh huy động trung và dài hạn hiệu quả cho nền kinh tế trong kỷ nguyên vươn mới.
BTV Khánh Ly: Tính đến nay đã 25 năm thị trường chứng khoán Việt Nam ra đời và phát triển, là người đồng hành với thị trường từ những thời khắc đầu tiên, ông đánh giá như thế nào về những kết quả, thành tựu mà thị trường chứng khoán đã đạt được trong 25 năm qua?
Ông Nguyễn Sơn, Chủ tịch HĐTV, Tổng Công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam (VSDC): Việc xây dựng và phát triển Thị trường chứng khoán (TTCK) là mục tiêu đã được Đảng và Chính phủ Việt Nam định hướng từ những năm đầu thập kỷ 1990 nhằm xác lập kênh huy động vốn mới cho hoạt động đầu tư và phát triển một nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Ngày 28/11/1996, Chính phủ đã ban hành Nghị định 75-CP về việc thành lập Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước để tổ chức và vận hành TTCK. Ngày 11/07/1998, với việc ban hành Nghị định số 48/CP về chứng khoán và TTCK, Thủ tướng Chính phủ cũng ký Quyết định số 127/1998/QĐ-TTg ngày 11/7/1998 thành lập Trung tâm Giao dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh và Trung tâm Giao dịch Chứng khoán Hà Nội. Hai năm sau, vào ngày 28/07/2000, phiên giao dịch đầu tiên đã chính thức được tổ chức tại Trung tâm Giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh với 02 mã cổ phiếu là REE (Công ty Cổ phần Cơ điện lạnh) và SAM (Công ty Cổ phần SAM Holdings).
Để hoàn thiện mô hình tổ chức cho hoạt động của TTCK, ngày 27/07/2005, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 189/2005/QĐ-TTg thành lập Trung tâm Lưu ký Chứng khoán (VSD) tiền thân của Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC) ngày nay, thực hiện các hoạt động nghiệp vụ đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán, cung cấp các dịch vụ hỗ trợ trước và sau giao dịch của toàn TTCK. Các sự kiện này đã đánh dấu mốc khởi đầu cho quá trình hình thành TTCK Việt Nam và từng bước phát triển mạnh mẽ cho tới ngày nay.
Trải qua 25 năm hình thành và phát triển, TTCK đã trở thành kênh huy động vốn quan trọng cho nền kinh tế; góp phần cơ cấu lại hệ thống tài chính Việt Nam theo hướng cân đối, bền vững hơn. Quy mô và vốn hóa thị trường đã có sự thay đổi vượt bậc. Từ một thị trường sơ khai, TTCK Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ, thu hút ngày càng nhiều nhà đầu tư trong và ngoài nước, góp phần quan trọng vào việc huy động vốn cho nền kinh tế. Số lượng doanh nghiệp niêm yết đã tăng lên đáng kể, kèm theo đó là sự cải thiện về chất lượng doanh nghiệp và tính minh bạch của thị trường.
Tính hết ngày 10/7/2025, chỉ số VNIndex đạt 1.450 điểm, tăng khoảng 7 lần so với cuối năm 2000. Quy mô vốn hóa thị trường cổ phiếu đạt hơn 7,68 triệu tỷ đồng, tăng 7,8 lần so với cuối năm 2000, tương đương 66,8% GDP năm 2024. Hoạt động niêm yết và đăng ký giao dịch tính đến cuối 5/2025, thị trường có 720 cổ phiếu, chứng chỉ quỹ niêm yết trên 2 Sở GDCK và 888 cổ phiếu đăng ký giao dịch trên UPCoM. Quy mô niêm yết thị trường trái phiếu đến cuối tháng 5/2025, có 469 mã trái phiếu niêm yết với giá trị niêm yết đạt hơn 2.475 nghìn tỷ đồng, tương đương 21,5% GDP năm 2024.
TTCK Việt Nam đã không ngừng hoàn thiện về cấu trúc thông qua việc hình thành các khu vực thị trường: thị trường cổ phiếu (cổ phiếu niêm yết và cổ phiếu đăng ký giao dịch), thị trường trái phiếu (trong đó có TPDN, TPCP), thị trường TPDN riêng lẻ và TTCK phái sinh. Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật ngày càng hoàn thiện, đồng bộ, góp phần quan trọng vào việc xây dựng và phát triển TTCK. Hệ thống tổ chức thị trường, mô hình và cấu trúc thị trường ngày càng được nâng cấp phát triển; các định chế trung gian thị trường đã có sự phát triển mạnh về số lượng, quy mô, tính chuyên nghiệp và sức cạnh tranh ngày càng cao, các tiêu chuẩn và thông lệ về quản trị công ty, tăng cường năng lực quản lý, giám sát và cưỡng chế thực thi, bảo vệ lợi ích của nhà đầu tư và lòng tin của thị trường.
Có thể nói, trải qua 25 năm vận hành, TTCK Việt Nam đã vượt qua nhiều khó khăn, thách thức và đạt được những thành tựu to lớn, đáng tự hào, góp phần hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đẩy nhanh tiến trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước, góp phần quan trọng vào thành công chung của đất nước trong thời kỳ đổi mới và từng bước đưa nền kinh tế hội nhập với khu vực và quốc tế.
Trong 25 năm đó, có gần 20 năm VSDC được hình thành và phát triển. Trải qua gần 2 thập kỷ, ông đánh giá VSDC đã có những đóng góp như thế nào vào sự phát triển của thị trường chứng khoán nước nhà?
Cùng với thành tựu của TTCK Việt Nam trong 25 năm qua không thể không nhắc tới những dấu chân bền bỉ và sự đóng góp tích cực của VSDC, có thể điểm qua một số thành tựu nổi bật của VSDC. Thứ nhất về hoàn thiện mô hình quản trị, VSDC tiền thân là Trung tâm Lưu ký Chứng khoán được thành lập theo Quyết định số 189 ngày 27/7/2005 của Thủ tướng Chính phủ, hoạt động từ ngày 07/7/2006. Từ tháng 7/2006 đến tháng 6/2009, Trung tâm Lưu ký Chứng khoán được tổ chức theo mô hình đơn vị sự nghiệp có thu trực thuộc UBCKNN. Bắt đầu từ tháng 7/2009, Trung tâm Lưu ký Chứng khoán chuyển sang hoạt động theo mô hình Công ty TNHH một thành viên thuộc sở hữu Nhà nước và đổi tên thành Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam (VSD).
Thực hiện quy định Luật Chứng khoán năm 2019, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 26 ngày 16/12/2022 thành lập, tổ chức và hoạt động của VSDC trên cơ sở kế thừa tất cả quyền lợi, trách nhiệm của VSD theo quy định của pháp luật; thực hiện quyền, nghĩa vụ theo quy định tại Luật Chứng khoán, Luật Doanh nghiệp, Luật Quản lý và đầu tư vào tại doanh nghiệp và các quy định của pháp luật có liên quan. Thực hiện quy định của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chứng khoán năm 2024, VSDC được thành lập công ty con thực hiện bù trừ đối tác trung tâm (CCP), hiện nay, VSDC đang gấp rút xây dựng đề án để trình UBCKNN, Bộ Tài chính thông qua.
Thứ hai về việc phát triển các sản phẩm, dịch vụ, trong gần 20 năm hình thành và phát triển, VSDC đã và đang hoàn thành tốt vai trò và sứ mệnh đặc biệt của mình, đảm bảo cho các dòng tiền và tài sản trên TTCK luôn chu chuyển nhịp nhàng, thông suốt, an toàn hiệu quả và bảo mật, đóng góp thiết thực cho sự phát triển của TTCK. Tính hết ngày 30/6/2025, tổng số tổ chức đăng ký chứng khoán tại VSDC là 2.106 tổ chức với tổng số dư chứng khoán đăng ký tại VSDC đạt 281 tỷ chứng khoán; số dư chứng khoán lưu ký tại VSDC đạt 183 tỷ chứng khoán. Số lượng thành viên lưu ký và tổ chức mở tài khoản trực tiếp tính đến hết 30/6/2025 tại VSDC là 124 thành viên và tổ chức (bao gồm 86 công ty chứng khoán, 18 ngân hàng lưu ký (gồm trong nước và nước ngoài) và 20 tổ chức mở tài khoản trực tiếp).
Ngoài các nghiệp vụ chính về đăng ký, lưu ký và bù trừ thanh toán cho TTCK cơ sở và TTCK phái sinh, VSDC đã tích cực nghiên cứu phát triển các sản phẩm, dịch vụ sau giao dịch nhằm đa dạng hóa sản phẩm, dịch vụ đáp ứng quy mô ngày càng lớn cho TTCK và nâng cao chất lượng dịch vụ của VSDC. Có thể kể đến một số sản phẩm, dịch vụ nổi bật như thực hiện kết nối hệ thống của VSDC với thành viên lưu ký qua cổng giao tiếp điện tử và cổng giao tiếp trực tuyến để xử lý giao dịch, dịch vụ vay và cho vay chứng khoán, dịch vụ cho các quỹ đầu tư (bao gồm quỹ mở, ETF, quỹ hưu trí bổ sung tự nguyện), dịch vụ bỏ phiếu điện tử tử (e-voting), thực hiện rút ngắn quy trình thanh toán giao dịch chứng khoán từ chiều T+4 lúc khai trương vận hành thị trường, sau nhiều lần giảm chu kỳ thanh toán, đến nay chu kỳ thanh toán xuống vào sáng T+2 (11h00-11h30) vào năm 2022 và triển khai hệ thống cổng giao tiếp điện tử với các tổ chức đăng ký chứng khoán nhằm tạo điều kiện cho các tổ chức đăng ký chứng khoán trong trong quá trình xử lý hồ sơ, tăng tính chuyên nghiệp trong việc áp dụng công nghệ vào xử lý nghiệp vụ tại VSDC.
Những nỗ lực của VSDC đã củng cố thêm niềm tin của nhà đầu tư trong và ngoài nước trên TTCK Việt Nam thể hiện qua số lượng nhà đầu tư trong và ngoài nước liên tục gia tăng cả về số lượng và chất lượng từ 3.000 tài khoản năm 2000, đến hết tháng 6/2025 đã lên tới hơn 10 triệu tài khoản (của hơn 7 triệu nhà đầu tư). Điều này thể hiện sự tin tưởng của cộng đồng đầu tư vào một thị trường hoạt động hiệu quả và an toàn.
Bên cạnh đó, VSDC đã tích cực hội nhập quốc tế để mở rộng, học hỏi kinh nghiệm trong lĩnh vực chuyên môn và cũng đã trở thành thành viên chính thức của nhiều Hiệp hội, diễn đàn chuyên ngành… Điều này, giúp VSDC nâng cao vị thế trên trường quốc tế và nâng cao vị thế của TTCK Việt Nam.
Với những đóng góp cho TTCK trên đây, VSDC đã khẳng định được vai trò và vị thế là tổ chức duy nhất của cả nước trong việc cung cấp các dịch vụ sau giao dịch theo đúng chức năng, nhiệm vụ được giao. Điều đó càng cho thấy sự lớn mạnh không ngừng và vươn xa của VSDC trong thời gian qua cũng như để khẳng định vai trò không thể thiếu của VSDC với sự phát triển của TTCK Việt Nam.
Trong giai đoạn phát triển mới, nhu cầu của các nhà đầu tư và thị trường sẽ ngày càng gia tăng. Sau khi hệ thống KRX chính thức đi vào vận hành ổn định, được biết VSDC đang triển khai một số kế hoạch trọng tâm nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của nhà đầu tư và thị trường, đồng thời hướng tới các tiêu chí nâng hạng thị trường, ông có thể chia sẻ thêm không?
Thực hiện theo chỉ đạo của UBCKNN và phối hợp với các Sở GDCK triển khai các sản phẩm chứng khoán mới như giao dịch trong ngày (intra-day), bán chứng khoán chờ về, hợp đồng tương lai trái phiếu…Tiếp tục nghiên cứu các sản phẩm mới như phát hành chứng chỉ lưu ký (depository receipts), mở rộng sản phẩm ETF…
Ngoài ra, chúng tôi cũng sẽ tăng cường khả năng xử lý hệ thống, trên cơ sở phối hợp với HOSE đánh giá hệ thống KRX sau khi đưa vào vận hành, từng bước nâng cấp và hoàn thiện hạ tầng CNTT để xử lý khối lượng giao dịch lớn hơn, đảm bảo ổn định, an toàn. Đồng thời, nghiên cứu xây dựng kết nối chuyển mạch giữa các thành viên thị trường để giúp các thành viên có thể trao đổi các thông tin nghiệp vụ và triển khai ứng dụng các chuẩn mực ISO15022 trong truyền nhận dữ liệu để nâng cao khả năng kết nối với các tổ chức lưu ký quốc tế trong tương lai.
Song song với đó, VSDC cũng nghiên cứu giải pháp tăng cường dịch vụ hỗ trợ nhà đầu tư thông nền tảng công nghệ để cung cấp ứng dụng mobile sổ cổ đông điện tử (epassbook) nhằm cung cấp thêm dịch vụ tra cứu thông tin tài khoản, tài sản, lịch sử giao dịch trên cổng thông tin điện tử nhà đầu tư.
25 năm một chặng đường ý nghĩa và hiệu quả, tạo nền tảng vững chắc bước vào kỷ nguyên vươn mình trong giai đoạn mới. Trong vai trò và nhiệm vụ của mình, VSDC sẽ có những chiến lược phát triển như thế nào qua đó đóng góp ngày càng nhiều hơn cho thị trường chứng khoán, góp phần thúc đẩy thị trường ngày càng trở thành kênh huy động vốn trung và dài hạn hiệu quả cho nền kinh tế?
Trải qua 25 năm hình thành và phát triển của TTCK, VSDC đã đóng vai trò trung tâm trong việc tổ chức và vận hành hoạt động sau giao dịch trên TTCK Việt Nam góp phần xây dựng nền tảng hạ tầng tài chính vững chắc và đồng bộ. Bước sang giai đoạn phát triển mới của kỷ nguyên vươn mình, VSDC đã xây dựng Chiến lược phát triển đến năm 2030 với mục tiêu tổng quát bao gồm: (1) Tổ chức cung cấp dịch vụ đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán trên TTCK ổn định, an toàn, hiệu quả; (2) Nâng cao chất lượng dịch vụ thông qua việc đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ hiện đại, đáp ứng yêu cầu phát triển của thị trường; (3) Thiết lập cơ chế quản trị rủi ro hiệu quả; (4) Tăng cường liên kết với các tổ chức lưu ký, bù trừ chứng khoán quốc tế, nghiên cứu áp dụng các thông lệ và chuẩn mực quốc tế, nâng cao vị thế của VSDC trong khu vực và trên thế giới.
Trên cơ sở định hướng của Chiến lược phát triển TTCK Việt Nam đến năm 2030 theo Quyết định số 1726 ngày 29/12/2023 của Thủ tướng Chính phủ, VSDC xác định 06 nhóm nhiệm vụ trọng tâm.
Thứ nhất, hoàn thiện khung pháp lý và hệ thống quy chế, quy trình nội bộ. VSDC tập trung rà soát, đề xuất sửa đổi, hoàn thiện khung pháp lý; hoàn thiện các quy chế và quy trình phù hợp với các văn bản pháp luật giúp nâng cao hiệu quả quản trị, đảm bảo hoạt động nghiệp vụ được chuẩn hóa, linh hoạt và đáp ứng yêu cầu phát triển sản phẩm, dịch vụ mới trong giai đoạn tiếp theo.
Thứ hai, hoàn thiện mô hình tổ chức, quản lý. Chúng tôi xây dựng và hoàn thiện cơ cấu, bộ máy tổ chức phù hợp với chức năng, nhiệm vụ và Điều lệ tổ chức và hoạt động của VSDC. Trong đó, việc thành lập công ty con thực hiện chức năng CCP giúp tách biệt rủi ro trong hoạt động bù trừ, bảo vệ tài sản nhà đầu tư. Đồng thời, VSDC nghiên cứu xây dựng Trung tâm Công nghệ và Dịch vụ thông tin để tăng cường năng lực công nghệ, cung cấp dữ liệu cho thị trường và áp dụng tiêu chuẩn ESG cũng được chú trọng nhằm hướng tới phát triển bền vững.
Thứ ba, nâng cao năng lực tài chính. VSDC chủ động bảo toàn và phát triển vốn nhà nước, sử dụng hiệu quả các nguồn lực tài chính hiện có. Đồng thời, xây dựng kế hoạch tài chính hàng năm gắn với định hướng chiến lược và kế hoạch kinh doanh. VSDC cũng đề xuất bổ sung vốn điều lệ từ các nguồn hợp pháp để phục vụ cho các dự án lớn như thành lập công ty con CCP.
Thứ tư, đầu tư cơ sở vật chất và hạ tầng công nghệ thông tin hiện đại. Chúng tôi sẽ đầu tư đồng bộ vào cơ sở vật chất và hạ tầng công nghệ tiên tiến nhằm đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường chứng khoán. Việc ứng dụng công nghệ mới sẽ giúp nâng cao tính ổn định, an toàn và hiệu quả vận hành các hoạt động sau giao dịch.
Thứ năm, tăng cường hợp tác quốc tế. VSDC đẩy mạnh hợp tác với các tổ chức quốc tế trong lĩnh vực lưu ký và bù trừ, tham gia vào các hiệp hội chuyên ngành nhằm nâng cao vị thế và học hỏi kinh nghiệm.
Cuối cùng, xây dựng đội ngũ nhân sự chất lượng cao thì VSDC chú trọng phát triển nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn cao, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ thông tin và pháp lý. Đồng thời, VSDC thực hiện chính sách thu hút nhân tài và kiện toàn bộ máy quản trị nhân sự chuyên nghiệp.
Với chiến lược toàn diện, tầm nhìn dài hạn và các giải pháp đồng bộ gắn liền với Chiến lược phát triển TTCK Việt Nam đến năm 2030, VSDC không chỉ khẳng định vai trò trụ cột trong hoạt động sau giao dịch mà còn là đầu tàu trong tiến trình hiện đại hóa TTCK góp phần nâng cao hiệu quả phân bổ vốn, tăng tính minh bạch, củng cố niềm tin nhà đầu tư và thúc đẩy TTCK.
